Ülkemizdeki Büyük bir kısmının Oluşturduğu Sivil toplum HEMŞERİ Dernekleri. Ülkemizde sivil toplumun büyük bir kısmını dernekler oluşturmaktadır.  Dernekler arasında da hemşeri dernekleri hatırı sayılır bir orana sahiptir. Sivil toplum kavramının sözlük anlamı “devlet kurumları içinde yer almayan ve devlet siyaseti gütmek üzere programlanmayan her türlü gönüllü kuruluş dernek, vakıf veya birliktir”.

Dernekler kuruluş amaçlarına göre değişmektedir.

Bu bağlamda Türkiye’de çok farklı amaçlara yönelik dernek kurulduğu görülmektedir. Göç alan bir bölge olan Marmara Bölgesi ve özellikle İstanbul’da yer alan derneklerin önemli bir bölümü Hemşeri Dernekleri’dir.  Hemşeri, genellikle aynı köyden, aynı ilçeden, aynı vilayetten, aynı bölgeden hatta kimi zaman aynı ülkeden insanları tanımlamak için kullanılan bir kelimedir. Hemşeri kelimesinin memleketi aynı yer olan insanları tanımladığı söylenebilir.

Memleket ise, insanın doğup büyüdüğü yer ve ikliminde kök saldığı bölgedir. Dolayısıyla hemşeri kavramı memleketten uzakta olmakla, yani göçle yakından bağlantılı bir terimdir. Hukuk alanında ise hemşeri kelimesi, 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun Hemşeri Hukuku başlığı altında düzenlenen maddesinde, “Her Türk, nüfus kütüğüne yerli olarak yazıldığı beldenin hemşerisidir” seklinde bir tanımlanmıştır. Ancak yeni Belediye Kanunu bu tanımlamayı değiştirerek “Herkes ikamet ettiği beldenin hemşerisidir” şeklinde bir tanımlanmaktadır.

Hemşeri dernekleri, “Coğrafi bölgelerinden kopan kendileri ve yeni yerleşim yerlerinde doğan çocuklarını kültürel değerleriyle yaşatmaya ve yöresel kültürlerini devam ettirmeye özen gösteren organize gruplardır”². Hemşeri derneklerinin isimlendirilmesinde genel olarak insanlar geldikleri il, ilçe ya da köylerinin adlarını kullanmaktadırlar. Söz konusu dernekler çoğunlukla hemşeriler arasında yardımlaşma ve dayanışma amacıyla kurulmaktadır.

        Temel Sorunlar ve Beklentileri

Bulundukları il ve ilçelerde Belediyeler ile iletişim halinde olma istekleri  Belediyede ilgili birimlerle yapacakları görüşmelerde dernek kimliği ile öncelikli olma talebine kadar çok sayıda beklenti iletişim başlığı altında değerlendirilebilir. İletişim kurma taleplerinin çoğu yapılacak olan etkinliklerde aktif rol alma, mekân tahsisi ya da kira desteği talep etmek, öğrencilere burs verilmesi için talepte bulunmak gibi konuları içermektedir. Bu talepleri iletebilecekleri bir birim olması ve düzenli toplantılar öne çıkan başlıklar arasındadır.

▶ İller ile ilgili alınan kararlarda federasyonlara danışılmaması,

▶ Dernekler olarak ilgili kurumlara bir türlü ulaşılamaması,

▶ Belediyeler ile iletişimin sağlıklı kurulamaması. Tüm hizmetler için ortak daire başkanlığının bulunmaması,

▶ Belediye’nin derneklerle düzenli toplantılar yapmaması,

▶ Belediyeler ’de derneklerle ilgili bir birim yer almaması,

▶ Derneklerin bir araya toplanmaması ve ortak bir aklın oluşturulamamasıdır

Hemşerilik çatısı altında bir araya gelen kişilerin oluşturduğu sivil toplum kuruluşlarının mekân ihtiyaçları temelde ikiye ayrılmaktadır.

 ▶ Yapacakları sosyal faaliyetler için gereksinim duydukları mekân ihtiyacıdır.

 ▶ Sosyal faaliyetler için duydukları mekân ihtiyacı; toplulukların sosyal, kültürel ve dini ritüelleri için gerekli koşulları içeren kalıcı veya geçici, açık veya kapalı mekânlardan oluşmaktadır.

 ▶ Diğer mekân ihtiyacı duyan grup ise derneklerin idari faaliyetlerini yürüttükleri mekânların fiziksel koşullarının yetersiz olması sebebi ile talep ettikleri mekân tahsisi ya da kira desteklerinden oluşmaktadır.    

  ▶ Ortak mekân kullanma önerisi bu grup için de söz konusu olmakla birlikte derneklerin ağırlıklı olarak kendilerine ayrılmış mekân ihtiyacı dile getirilmiştir.

▶  Mekân ve kira ödemesi konusunda yaşanan sıkıntıların olması,

▶ Belediye ve STK dayanışması ortaklığı ile dernekler vadisinde her il için bir mekânın yer alması,

▶ Lokal ruhsatı alınamaması,

▶ Hemşeri derneklerine her ilçede bir yönetim odasının ve bir büyük salonun (programlarını icra edebileceği çok amaçlı salon) temin edilmesi,

▶ Derneklere yer tahsisinde gençlere sosyal faaliyetlerin yapılabileceği yerlerin olmasıdır.

Ekonomik Yardım  Hemşeri dernekleri, üyelerinden düzenli aidat toplanamaması sebebi ile ekonomik olarak sorun yaşamaktadır. Bu kapsamda kentsel altyapı ve hizmetlerin sunumunda ve vergi ödemelerinde indirim talepleri dile getirilmiştir. Derneklerin mekânsal bakım ve onarım faaliyetlerine de bir başka talep grubu ise gelir getirici etkinlikler anlamında bekledikleri altyapı desteğidir.

▶ Derneklerin elektrik, su faturalarında yüzde 50 indirimin yapılması,

▶ Aidat toplama imkânı olmadığı için finansman sıkıntısı,

▶ Derneklerdeki emlak vergilerinin yüksek olması,

▶ Sosyal yardım, eğitim ve sosyal etkinlikler anlamında İl ve ilçe belediyelerinden destek alınamaması, kaynakların yetersizliği,

▶ Dernek bakım ve onarımlarında yardım yapılmıyor olmasıdır.

▶ Kültürel ve sanatsal etkinliklerin yapılacağı merkezlerin eksikliği sorunu tespit edilmiştir.

▶ Derneklerin yöresel ürünlerini tanıtması, kaynaşmanın sağlanabileceği alanların tesis edilmesindeki yetersizlikler belirtilmiştir.

▶ Sosyo - kültürel etkinlikler için ulaşım, maddi kaynak, organizasyon ekipmanı konularında destek sağlanması gerekliliğidir.

▶ Derneklerin etkinliklerine ilişkin tanıtım talepleri bulunmaktadır. Belediyelerin Kültür birimi ile ortak çalışılarak derneklerin yayın, broşür ve kitaplarının tanıtılması konusunda talepler vurgulanmıştır.